از جمله بزرگ‌ترین چالش‌ها در ساختمان‌های مسکونی، بخش صنعتی و نیمه صنعتی نحوه پیشگیری و به نوعی جلوگیری از هدر‌رفت انرژی از طریق تاسیسات، لوله‌ها، دیوار‌ها، سقف و... است. به‌طورکلی، بیشتر متریال‌های به کار رفته در تاسیسات، سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی و همچنین مصالح ساختمانی قادر هستند، باعث انتقال حرارت و حتی سرما و در نتیجه اتلاف انرژی شوند. پس عایق‌بندی و خرید عایق حرارتی و برودتی یکی از گزینه‌های ضروری در این امر خواهد بود. در ادامه این مقاله ما را همراهی کنید تا با انواع، مزایا، کاربرد و نکات خرید عایق حرارتی و برودتی بیشتر آشنا شویم.

عایق حرارتی و برودتی چیست؟

عایق‌ حرارتی و برودتی دو گروه از متداول‌ترین انواع عایق‌ها هستند که در حقیقت هر دو دسته‌بند‌ی‌ها، جزو عایق‌های انرژی محسوب می‌شوند و به نوعی با هدف جلوگیری از اتلاف انرژی در ساختمان‌های مسکونی و تاسیسات گرمایشی و سرمایشی مورد استفاده قرار می‌گیرند. عایق‌های حرارتی اغلب از متریال متنوعی مثل پشم شیشه، پشم سنگ، تخته‌های فیبری، پرایت، مواد پلاستیکی و… ساخته می‌شوند و تاثیری بالایی در جلوگیری از هدررفت انرژی حرارتی دارند. عایق‌های برودتی نیز تقریبا از جنس متریال‌های به کار رفته در عایق‌های حرارتی هستند که با هدف جلوگیری از هدررفت انرژی سرمایی مورد استفاده قرار می‌گیرند یا حتی برای عایق‌بندی، جهت عدم ورود انرژی سرمایی به داخل ساختمان یا تاسیسات کاربرد دارند.

نحوه عملکرد هر کدام از عایق‌های حرارتی و برودتی با توجه به جنس و ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی آن‌ها متفاوت خواهد بود و در خرید عایق حرارتی باید این نکته توجه ویژه‌ای داشت. در مجموع،  امروزه یکی از انواع رایج‌ترین و پرکاربردترین عایق برودتی و حرارتی، نوع فومی بوده که دارای ویژگی‌های هر دو نوع عایق حرارتی و برودتی است .

مزایای استفاده از عایق حرارتی

1. حفظ دمای داخلی ساختمان و ایجاد رسانایی مناسب به کل قسمت‌های ساختمان از مهم‌ترین مزایایی خرید عایق حرارتی و اجرای آن در ساختمان‌های مسکونی است.
2. با عایق حرارتی، از ساختار کلی ساختمان در اثر انرژی حرارتی و برودتی محافظت می‌شود.
3. با اجرای عایق حرارتی، انتقال انرژی حرارتیکاهش یافته و در نتیجه اتلاف انرژی نیز به حداقل میزان می‌رسد. این موضوع در صرفه‌جویی مصرف انرژی و کاهش هزینه‌ها اثر مثبتی خواهد داشت.
4. ضریب انتقال حرارت با عایق کاری حرارتی  به صورت ثابت حفظ می‌شود که باعث بهبود و افزایش عملکرد عایق کاری می‌شود.
5. با بهبود هوابندی ساختمان، طبیعتاً، اتلاف حرارتی کمتری خواهیم داشت.
6. نصب عایق حرارتی بسیار آسان است و این موضوع موجب می‌شود، سرعت عمل در اجرای آن بیشتر باشد.
7. با توجه به اینکه پوشش‌های عایق حرارتی به سهولت قابل مشاهده هستند، این موضوع باعث کنترل دقیق‌تر و راحت‌تر عایق‌ها می‌شود.

انواع عایق حرارتی و برودتی ساختمان

عایق‌های حرارتی و برودتی از نظر جنس و خصوصیات متفاوتشان انواع مختلف دارد. در هنگام خرید عایق حرارتی به این نکته توجه کرده و با توجه به نوع عایق و عملکرد منحصربفرد آن، مناسب‌ترین آن را برحسب کاربری مورد نظر انتخاب کنید. همچنین قیمت عایق حرارتی با در نظر گرفتن نوع آن و برخی فاکتور‌های دیگر مثل متراژ پروژه، برند عایق، نوسانات اقتصادی و... متفاوت خواهد بود. از جمله انواع عایق حرارتی و برودتی شامل موارد زیر است:

عایق الاستومری

عایق الاستومری از جمله انواع عایق‌های حرارتی و برودتی  است که  از لحاظ ساختاری، متراکم بوده و از دسته عایق‌های سلول بسته به شمار می‌آید. این عایق حرارتی جهت عایق‌بندی تاسیسات مخزن‌های صنعتی، کانال‌ها و لوله‌های تجهیزات گرمایشی و سرمایشی و همچنین سیستم‌های تهویه هوا، مناسب‌ترین گزینه هستند. بدون اغراق، عایق‌های الاستومری نسل جدیدی از عایق‌های حرارتی هستند که معایب بسیار کم در مقایسه با عایق‌های سنتی دارند.

مهم‌ترین ویژگی این نوع عایق‌ها، قابلیت انعطاف‌پذیری بالای آن‌ها است که در دو مدل رولی و لوله‌ای برای افزایش کاربری آن‌ها تولید و عرضه می‌شوند. عایق‌های الاستومری همچنین در دو نوع روکش‌دار و بدون روکش هستند که نوع روکش‌دار آن‌ها اغلب در کنار عایق‌کاری حرارتی، کاربرد عایق‌بندی بخار آب نیز دارند.

عایق پشم سنگ

پشم سنگ یکی دیگر از انواع عایق‌های حرارتی است که از ذوب کردن سنگ آتشفشانی بازالت ساخته می‌شود. این نوع عایق به صورت پشم سنگ معمولی و یا پشم سنگ تخته ای پانلی قابل تولید و عرضه است. جهت تولید پشم سنگ، سنگ بازالت را همراه با یک نوع کپک مخصوص تا ۲۰۰۰ درجه سانتی‌گراد حرارت می‌دهند تا در نهایت پشت سنگ ایجاد شود. به‌طور‌معمول چگالی و ضخامت این نوع عایق حرارتی با توجه به کاربرد‌های مختلفی که دارد، متفاوت در نظر گرفته می‌شود.

عایق پشم شیشه

یکی از پرکاربردترین انواع عایق حرارتی، عایق پشم شیشه است که استفاده از آن به بیش از ۴۰ سال قبل باز‌می‌گردد. داشتن قیمت مقرون‌به‌صرفه از جمله دلایلی بوده که این نوع عایق را در حال حاضر نیز جزو پر استفاده‌ترین‌ها عایق‌ها کرده است. پشم شیشه از ذوب شیشه تولید می‌شود و از لحاظ ظاهری، مانند الیاف پشمی منعطف است. این نوع عایق‌ها در دو نوع رولی و پانلی هستند که هر کدام در موقعیت‌های مناسب، جهت عایق‌کاری حرارتی استفاده می‌شوند. عایق پشم شیشه همچنین می‌تواند انواع ضخامت را دار باشد که افزایش ضخامت در کارآمدیی آن اثر مثبتی دارد. داشتن خاصیت ارتجاعی و دوام بالا در برابر آتش از جمله دیگر ویژگی‌های مثبت پشم شیشه است که باید به آن اشاره کرد.

تخته چوب پنبه فشرده

دانه‌های چوب پنبه فشرده از جمله مواد اولیه  جهت تولید این نوع عایق حرارتی یعنی عایق تخته چوب پنبه فشرده است. معمولاً چوب پنبه‌ها برای داشتن شکل تخته‌ای با موادی مثل صمغ طبیعی مخلوط می‌شوند. تخته چوب فشرده به عنوان عایق حرارتی، دوام و مقاومت بالایی در برابر فشار دارد؛ اما یک نکته منفی، مقاومت کم آن در برابر کشش مقاومتی است که در خرید عایق حرارتی تخته چوب پنبه باید به این نکته توجه کرد. دوام بالا در مقابل رطوبت و سایش از مهم‌ترین ویژگی مثبت عایق چوب پنبه فشرده است‌. همچنین برای نصب این نوع عایق‌ها حتما نیاز به تکیه‌گاهی در زیر عایق برای پیشگیری از شکستگی آن است.

عایق پاششی پلی یورتان

یکی از عایق‌های حرارتی نوین با عملکرد بسیار مطلوب، فوم پاششی پلی یورتان است. این نوع عایق، از ترکیب موادی مثل ایزوسیانات و مواد رزینی تولید می‌شود. مواد نام برده درون دستگاه مخصوص افشانه‌مانند ریخته شده و پس از ترکیب شدن با یکدیگر به حالت فومی روی دیوار، کف یا هر سطحی که نیاز به عایق‌کاری دارد، پاشیده می‌شود. در عرض چند ثانیه فوم‌های پلی یورتان سفت و سخت شده و عملکرد خود را در عایق کاری حرارتی آغاز می‌کنند.

از جمله ویژگی‌های مثبت عایق پاششی پلی یورتان، استحکام بالا، امکان پر کردن انواع شکاف و درز، قدرت چسبندگی بالا و عدم جذب رطوبت در آن‌ها است. همچنین قیمت عایق حرارتی پلی یورتان  با در نظر گرفتن عملکرد بسیار مثبت آن، بسیار مناسب است.

نحوه نصب و اجرای عایق های حرارتی

با توجه به نوع عایق حرارتی  نحوه اجرا و نصب آن‌ها کمی متفاوت خواهد بود. در مجموع برای عایق‌بندی ساختمان، دیوار‌ها، کف زیر زمین، سقف و بام، دیوار‌های زیرزمین و اطراف درب و پنجره‌ها باید به طور کامل عایق بندی حرارتی شوند. در این بین عایق کاری دیوار‌ها داخلی و خارجی ارجحیت بالاتری دارند:

اجرای عایق حرارتی در دیوار‌های ساختمان

• عایق‌کاری حرارتیدیوارهای ساختمان در واقع عایق‌کاری دیوار‌های بیرون ساختمان و دیوار‌های داخل ساختمان است. در عایق‌کاری حرارتی دیوار‌های بیرونی، معمولا از عایق‌های حرارتی تخته‌ای صلب استفاده شده و روی آن‌ها از نما (بلوک‌های سیمانی یا آحری) استفاده می‌کنند.
• نحوه اجرای آن به این شکل است که ابتدا عایق حرارتی تخته صلبی روی دیوار خارجی اجرا می‌شود، سپس فاصله‌ هوایی با اندازه ۲.۵ سانتی متر در نظر گرفته شده و نمای ساختمان اجرا می‌شود. این فاصله هوایی در افزایش عملکرد عایق حرارتی اثر مضاعفی دارد.
• پیش ازعایق‌کاری حرارتی برای دیوار‌های داخلی ساختمان باید اطمینان حاصل شود که تمام تاسیسات از جمله، کابل، سیم و کلید‌ها، پریز‌های برق، لوله‌ها و... در جای اصلی خود نصب و عایق کاری شده‌اند. همچنین درز‌ها و شکاف‌های اطراف در و پنجره‌ها هم باید کامل عایق کاری شوند.
• برای عایق کاری دیوار‌های داخلی گزینه‌هایی زیادی وجود دارد اما بهترین گزینه فوم‌های پاششی پلی یورتان است که با استفاده از دستگاه اسپری مخصوص در فاصله ۴۰ تا ۴۵ سانتی‌متری روی دیوار اسپری می‌کنند تا عایق حرارتی از جنس پلی ‌یورتان با ضخامت ۵.۱ سانتی‌متر ایجاد شود.

کاربردهای عایق حرارتی ساختمان

قبل از خرید عایق حرارتی باید بدانید، این نوع عایق‌ها، کاربرد مختلفی در بخش ساختمانی دارند. به‌طور‌کلی از انواع عایق حرارتی می‌توان جهت عایق‌کاری قسمت‌های مختلف ساختمان مثل کف، دیوار و سقف و... استفاده کرد. اما از جمله کاربرد‌های جزئی‌تر عایق حرارتی با هدف جلوگیری از اتلاف انرژی گرمایی، شامل موارد زیر است:

• برای عایق‌کاری سقف و بام هر نوع ساختمانی
• عایق‌کاری زیر زمین و سرداب‌ها
• عایق‌کاری کف، نما و پی‌های ساختمان
• لوله‌ها، مخازن و تاسیسات
• جهت عایق کاری سطوح شیب‌دار و ناهموار مثل زیر شیروانی (عایق مناسب این نوع فضاها، فوم پاششی پلی یورتان است)
• بدنه برخی از کانتینر‌ها و وسایل نقلیه حمل بار

به عنوان نکته پایانی، باید یادآور شویم که انتخاب نامناسب عایق حرارتی و اجرای آن در مکان و موقعیت نامناسب، می‌تواند نتیجه منفی در عایق‌کاری ساختمان ارائه دهد. پس جهت خرید عایق حرارتی و  برودتی ایده‌آل، حتما باید به فاکتور‌هایی چون نوع عایق، کاربرد خانگی و صنعتی آن و شرایط کلی و آب‌و‌هوایی محیط مورد نظر توجه شود.